Καταναλωτές οι οποίοι αγοράζουν εξ αποστάσεως (μέσω διαδικτύου, τηλεφώνου, ταχυδρομείου κτλ) ένα προϊόν ή/και μία υπηρεσία έχουν δικαίωμα σύμφωνα με την Ευρωπαική Οδηγία 97/7/ΕΚ (στο εφεξής η «Οδηγία») η οποία διέπει τις εξ αποστάσεως συμβάσεις[1] να ακυρώσουν αυτή την αγορά ή/και να υπαναχωρήσουν απο την σύμβαση εντός 14 ημερών, χωρίς καμία αιτιολογία.
Η έναρξη της προθεσμίας των 14 μερών διαφέρει ανάλογα με το είδος της σύμβασης (εάν πρόκειται για αγαθά ή υπηρεσίες). Κατα γενικό κανόνα, στην περίπτωση που η εξ αποστάσεως σύμβαση αφορά αγορά αγαθών, τότε η προθεσμία των 14 ημερών ξεκινά να τρέχει απο την ημερομηνία παράδοσης των αγαθών στον καταναλωτή. Σε περίπτωση που η σύμβαση αφορά την παροχή υπηρεσιών, τότε η προθεσμία ξεκινά απο την ημερομηνία σύναψης της σύμβασης.
Συγκεκριμένα, το άρθρο 14.2 της Οδηγίας προνοεί τα εξής:
«Με την επιφύλαξη του άρθρου 10, η προβλεπόμενη στην παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου προθεσμία υπαναχώρησης λήγει 14 ημέρες: α) από την ημερομηνία σύναψης της σύμβασης, για τις συμβάσεις υπηρεσιών· β) για τις συμβάσεις πώλησης, από την ημέρα κατά την οποία ο καταναλωτής ή ένα τρίτο μέρος το οποίο υποδεικνύεται από αυτόν, διαφορετικό από τον μεταφορέα, αποκτά τη φυσική κατοχή των αγαθών ή: i) από την ημέρα κατά την οποία ο καταναλωτής ή ένα τρίτο μέρος το οποίο υποδεικνύεται από αυτόν, διαφορετικό από τον μεταφορέα, αποκτά τη φυσική κατοχή του τελευταίου αγαθού, σε περίπτωση πολλών αγαθών παραγγελθέντων από τον καταναλωτή με μια παραγγελία και παραδιδόμενων χωριστά, ii) από την ημέρα κατά την οποία ο καταναλωτής ή ένα τρίτο μέρος το οποίο υποδεικνύεται από αυτόν, διαφορετικό από τον μεταφορέα, αποκτά τη φυσική κατοχή της τελευταίας παρτίδας ή του τελευταίου τεμαχίου, σε περίπτωση παράδοσης αγαθού αποτελούμενου από πολλές παρτίδες ή πολλά τεμάχια, iii) από την ημέρα κατά την οποία ο καταναλωτής ή ένα τρίτο μέρος το οποίο υποδεικνύεται από αυτόν, διαφορετικό από τον μεταφορέα, αποκτά τη φυσική κατοχή του πρώτου αγαθού, σε περίπτωση σύμβασης τακτικής παράδοσης αγαθών σε καθορισμένη χρονική περίοδο· γ) από την ημέρα σύναψης της σύμβασης, σε περίπτωση συμβάσεων παροχής νερού, φυσικού αερίου ή ηλεκτρικής ενέργειας, εάν δεν διατίθενται προς πώληση σε περιορισμένο όγκο ή καθορισμένη ποσότητα, παροχής τηλεθέρμανσης ή παροχής ψηφιακού περιεχομένου που δεν παρέχεται πάνω σε σταθερό μέσο…»
Το δικαίωμα υπαναχώρησης θεωρείται ότι ασκήθηκε απο τον καταναλωτή την ημέρα αποστολής της δήλωσης υπαναχώρησης στον πωλητή/προμηθευτή ή άλλης σαφής δήλωσης με την οποία δηλώνει την απόφαση του να υπαναχωρήσει απο την σύμβαση ή με άλλο υπόδειγμα δήλωσης που παρέχει η επιχείρηση του πωλητή για τον σκοπό αυτό και είναι αδιάφορη η ημερομηνία παραλαβής της δήλωσης απο τον πωλητή.
Σημειώνεται ότι το δικαίωμα υπαναχώρησης δεν εφαρμόζεται σε σχέση με όλα τα αγαθά ή/και υπηρεσίες που παραγγέλλονται εξ αποστάσεως αλλά για ορισμένα αγαθά ή/και υπηρεσίες η Οδηγία δεν δίδει τέτοιο δικαίωμα (π.χ εξατομικευμένα προιόντα τα οποία κατασκευάζονται σύμφωνα με προδιαγραφές του καταναλωτή, προιόντα που δύνανται να αλλοιωθούν ή να λήξουν σύντομα όπως λουλούδια, σφραγισμένα αγαθά τα οποία για λόγους υγείας δέν είναι κατάλληλα προς επιστροφή και τα οποία έχουν αποσφραγίσει κ.α)
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 16 της Οδηγίας:
«Τα κράτη μέλη δεν παρέχουν το δικαίωμα υπαναχώρησης που προβλέπεται στα άρθρα 9 έως 15 για τις εξ αποστάσεως και εκτός εμπορικού καταστήματος συναπτόμενες συμβάσεις, όσον αφορά τα ακόλουθα: α) συμβάσεις υπηρεσιών μετά την πλήρη παροχή της υπηρεσίας, εάν η εκτέλεση άρχισε με την προηγούμενη ρητή συγκατάθεση του καταναλωτή, και με την εκ μέρους του αναγνώριση ότι θα απωλέσει το δικαίωμά του υπαναχώρησης μόλις η σύμβαση εκτελεσθεί πλήρως από τον έμπορο· β) την προμήθεια αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών η τιμή των οποίων εξαρτάται από διακυμάνσεις της χρηματαγοράς τις οποίες δεν είναι δυνατόν να ελέγξει ο έμπορος και οι οποίες ενδέχεται να συμβούν εντός της προθεσμίας υπαναχώρησης· γ) την προμήθεια αγαθών που κατασκευάζονται σύμφωνα με τις προδιαγραφές του καταναλωτή ή σαφώς εξατομικευμένων· δ) την προμήθεια αγαθών τα οποία μπορούν να αλλοιωθούν ή λήγουν σύντομα· ε) την προμήθεια σφραγισμένων αγαθών τα οποία δεν είναι κατάλληλα προς επιστροφή, για λόγους προστασίας της υγείας ή για λόγους υγιεινής, και τα οποία έχουν αποσφραγιστεί μετά την παράδοση· στ) την προμήθεια αγαθών τα οποία, μετά την παράδοση, λόγω της φύσης τους, είναι αναπόσπαστα αναμεμειγμένα με άλλα στοιχεία· ζ) την προμήθεια οινοπνευματωδών ποτών, η τιμή των οποίων έχει συμφωνηθεί κατά τη στιγμή της σύναψης της σύμβασης πώλησης, η παράδοση των οποίων μπορεί όμως να πραγματοποιηθεί μόνο μετά από 30 ημέρες και η πραγματική τιμή των οποίων εξαρτάται από διακυμάνσεις στην αγορά, τις οποίες δεν είναι δυνατόν να ελέγξει ο έμπορος· η) συμβάσεις κατά τις οποίες ο καταναλωτής έχει ζητήσει ειδικά επίσκεψη από τον έμπορο με σκοπό να πραγματοποιήσει επείγουσες επιδιορθώσεις ή την εκτέλεση εργασιών συντήρησης. Εάν, στην περίπτωση τέτοιας επίσκεψης, ο έμπορος παράσχει υπηρεσίες επιπλέον εκείνων που ζητήθηκαν συγκεκριμένα από τον καταναλωτή ή αγαθά πέρα από τα ανταλλακτικά που χρησιμοποιήθηκαν υποχρεωτικά κατά την εκτέλεση εργασιών συντήρησης ή κατά τις επιδιορθώσεις, το δικαίωμα υπαναχώρησης εφαρμόζεται στις εν λόγω πρόσθετες υπηρεσίες ή αγαθά· θ) την προμήθεια σφραγισμένων ηχητικών εγγραφών ή σφραγισμένων εγγραφών βίντεο ή σφραγισμένου λογισμικού για υπολογιστές, που αποσφραγίστηκαν μετά την παράδοση· ι) την προμήθεια εφημερίδων και παντός είδους περιοδικών, εξαιρουμένων των συνδρομητικών συμβάσεων για την προμήθεια αυτών των εντύπων· ια) συμβάσεις συναφθείσες σε δημόσιο πλειστηριασμό· ιβ) την παροχή στέγασης πλην για σκοπούς κατοικίας, μεταφοράς αγαθών, υπηρεσιών ενοικίασης αυτοκινήτων, εστίασης ή υπηρεσιών σχετιζόμενων με δραστηριότητες αναψυχής εάν η σύμβαση προβλέπει συγκεκριμένη ημερομηνία ή προθεσμία εκτέλεσης· ιγ) την προμήθεια ψηφιακού περιεχομένου μη παρεχόμενου πάνω σε υλικό μέσο, εάν η εκτέλεση ξεκίνησε με την προηγούμενη ρητή συγκατάθεση του καταναλωτή και την επιβεβαίωση εκ μέρους του ότι χάνει έτσι το δικαίωμά του υπαναχώρησης».
Σύμφωνα με την Οδηγία, ο πωλητής θα πρέπει να πληροφορήσει τον καταναλωτή πρίν απο την σύναψη της σύμβασης για τις προυποθέσεις, την προθεσμία και τις διαδικασίες άσκησης του πιο πάνω δικαιώματος καθώς και να του παρέχει το υπόδειγμα έντυπου υπαναχώρησης (άρθρο 6 της Οδηγίας).
Σημειώνεται ότι κατά περίπτωση ο καταναλωτής θα επιβαρύνεται με την δαπάνη αναφορικά με την επιστροφή του προιόντος πίσω στον πωλητή.
Σημειώνεται επίσης ότι σε περίπτωση που ο προμηθευτής/πωλητής δέν έχει τηρήσει το καθήκον πληροφόρησης όσον αφορά το δικαίωμα υπαναχώρησης του καταναλωτή (άρθρο 6 της Σύμβασης), τότε η προθεσμία υπαναχώρησης επεκτείνεται 12 μήνες απο την λήξη της αρχικής περιόδου υπαναχώρησης των 14 ημερών. Το άρθρο 10 της Οδηγίας, προνοεί τα εξής:
«1. Εάν ο έμπορος δεν έχει παράσχει στον καταναλωτή τις πληροφορίες σχετικά με το δικαίωμα υπαναχώρησης όπως απαιτείται από το άρθρο 6 παράγραφος 1 στοιχείο η), η προθεσμία υπαναχώρησης λήγει 12 μήνες μετά το τέλος της αρχικής προθεσμίας υπαναχώρησης, όπως αυτή προσδιορίζεται βάσει του άρθρου 9 παράγραφος 2. 2. Εάν ο έμπορος έχει παράσχει στον καταναλωτή τις πληροφορίες που προβλέπονται στην παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου εντός 12 μηνών από την ημέρα που ορίζεται στο άρθρο 9 παράγραφος 2, η περίοδος υπαναχώρησης λήγει 14 ημέρες από την ημέρα που ο καταναλωτής λαμβάνει τις εν λόγω πληροφορίες».
‘Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, το δικαίωμα υπαναχώρησης από την εξ αποστάσεως σύμβαση ασκείται με την συμπλήρωση και αποστολή του έντυπου υπαναχώρησης/άλλης σαφής δήλωσης/υπόδειγμα δήλωσης υπαναχώρησης που παρέχεται απο τον πωλητή στον πωλητή.
Εντός 14 ημερών από την ημέρα που ο πωλητής πληροφορήθηκε για την υπαναχώρηση του καταναλωτή οφείλει να του επιστρέψει το τίμημα της πώλησης ή/και σύμβασης.
Σε περίπτωση που κατά την διάρκεια των 14 ημερών ο καταναλωτής έχει χρησιμοποιήσει το αγαθό, οφείλει να αποζημιώσει τον πωλητή/προμηθευτή για τυχόν μείωση της αξίας των αγαθών από την χρήση (πέραν από εκείνη η οποία είναι αναγκαία για να διαπιστώσει τα χαρακτηριστικά και τις λειτουργίες του).
Τονίζεται όμως ότι η υποχρέωση αποζημίωσης δεν βαρύνει τον καταναλωτή εάν ο προμηθευτής παρέλειψε να συμμορφωθεί με την προσυμβατική του υποχρέωση πληροφόρησης του δικαιώματος υπαναχώρησής πριν την σύναψη της σύμβασης.
Σημειώνεται ότι το πιο πάνω άρθρο είναι καθαρά πληροφοριακού χαρακτήρα και δέν αποτελεί νομική συμβουλή.
[1] Σύμφωνα με το άρθρο 2.7 της οδηγίας εξ αποστάσεως νοούνται οι συμβάσεις εκείνες που συνάπτονται αποκλειστικά με την χρήση μέσων εξαποστάσεως επικοινωνίας, δηλαδή χωρίς την ταυτόχρονη παρουσίατου προμηθευτή και τουκαταναλωτή
Cyprus Law Notes 