Η παράγωγη αγωγή (derivative action) είναι η αγωγή η οποία καταχωρείται απο μέτοχο ή μετόχους μειοψηφίας της εταιρείας εκ μέρους της εταιρείας, όταν το αγώγιμο δικαίωμα ανήκει στην εταιρεία (και όχι στον μέτοχο/στους μετόχους προσωπικά) και με την οποία αιτείται/ουνται αποζημίωση υπέρ της εταιρείας.
Η παράγωγη αγωγή αποτελεί μία από τις εξαιρέσεις στον κανόνα σύμφωνα με τον οποίο όταν ένα αδίκημα διαπράττεται εις βάρος εταιρείας,τότε η αγωγή θα πρέπει να καταχωρηθεί από την εταιρεία και όχι από τους μετόχους (Foss v. Harbottle (1843) 2 Hare 461).
Συστατικά στοιχεία (πρέπει να πληρούνται σωρευτικά).
- Δόλος απο τους αδικοπραγούντες: Για να δύναται να καταχωρηθεί παράγωγη αγωγή θα πρέπει η πράξη που καταγγέλλεται να αποτελεί καταδολίευση των μετόχων της μειοψηφίας. Σημειώνεται ότι τα Δικαστήρια έχουν δώσει μία ευρόια ερμηνεία στην έννοια του δόλου με τρόπο που αυτή καλύπτει μόνο όχι μόνο πράξεις των διευθυντών που έγιναν καθ’ υπέρβαση εξουσιών αλλά και κάθε έμμεση λήψη οφέλους περιλαμβανομένης και της απώλειας εκ μέρους της εταιρείας να χρησιμοποιήσει μια ευκαιρία που της δίνεται στην πορεία των εμπορικών δοσοληψιών της (loss of opportunity) (Cooke v. Deeks [1916] 1 A.C. 554).
- Έλεγχος της εταιρείας απο τους αδικοπραγούντες: οι αδικοπραγούντες θα πρέπει να ελέγχουν την εταιρεία με τρόπο που αποτρέπουν την εταιρεία να εγείρει την αγωγή στο δικό της όνομα, είτε επειδή κατέχουν τέτοιο αριθμό μετοχών που δύνανται να εμποδίσουν την έγκριση ψηφίσματος (wearing their shareholders hat) ή επειδή αποτελούν την πλειοψηφία των διοικητικών συμβούλων (wearing the directors hat) και δύνανται με τον τρόπο αυτό να εμποδίσουν ψήφισμα συμβούλων ή την σύγκληση γενικής συνέλευσης.
Σύμφωνα με την Yiannis G. Mammous κ.ά. v. Willstrop κ.ά. (2012) 1 ΑΑΔ 90 :
«..Παράγωγη αγωγή είναι η αγωγή που εγείρεται από ένα μέτοχο και βασίζεται σε αιτία αγωγής που έχει η εταιρεία, σε αντιπαράθεση με αιτία αγωγής που ανήκει στον μέτοχο. Το Κοινοδίκαιο επιτρέπει σε ένα μέτοχο μειοψηφίας να εγείρει αγωγή εκ μέρους της εταιρείας σε περιπτώσεις όπου η εταιρεία δεν ενεργεί η ίδια, γιατί ο αδικοπραγών ελέγχει την εταιρεία και μπορεί να την εμποδίσει από του να προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια».
Σε παράγωγες αγωγές η εταιρεία πρέπει να προστίθεται ονομαστικά ως συνεναγόμενη, ούτως ώστε να δεσμεύεται απο την απόφαση του Δικαστηρίου.
Τα πιο πάνω αποτελούν μία συνοπτική περιγραφή της παράγωγης αγωγής και δέν αποτελούν νομική συμβουλή.
Cyprus Law Notes 