Πολλές φορές πρόσωπα (νομικά η φυσικά) προβαίνουν σε πώληση αγαθών ή παροχή υπηρεσιών που εκλαμβάνονται ή δύναται να εκληφθούν από το καταναλωτικό κοινό λόγω των χαρακτηριστικών τους (π.χ του σχήματος της συσκευασίας, trade dress) ή/και της επωνυμίας τους (π.χ χρήση ονόματος που προσομοιάζει υπέρμετρα με όνομα υφιστάμενου προϊόντος) ή/και της επιγραφής ή/και του σήματος τους (π.χ σχέδιο που προσομοιάζει υπέρμετρα με το σήμα άλλου προϊόντος) ως αγαθά ή υπηρεσίες κάποιου άλλου προσώπου, με αποτέλεσμα το καταναλωτικό κοινό να εξαπατάται και ταυτόχρονα ο πωλητής των προϊόντων/παροχέας των υπηρεσιών αυτών να επωφελείται από την επωνυμία του άλλου προσώπου.
Τέτοιες πράξεις συνιστούν το αδίκημα του αθέμιτου ανταγωνισμού (passing off), ένα αδίκημα το οποίο προέρχεται από το κοινοδίκαιο και το οποίο έχει κωδικοποιηθεί (άλλα όχι εξαντλητικά) στην κυπριακή νομοθεσία.
Τονίζεται ότι πρόσωπο του οποίου το μή εγγεγραμμένο εμπορικό του σήμα έχει χρησιμοποιηθεί χωρίς εξουσιοδότηση απο άλλο πρόσωπο, δύναται να έχει την δυνατότητα να καταφύγει στο Δικαστήριο, ισχυριζόμενος την διάπραξη του αδικήματος του αθέμιτου ανταγωνισμού (το οποίο προστατεύει την φήμη και πελατεία του Ενάγοντα σε σχέση με τα προϊοντα/υπηρεσίες του, εάν υπάρχει κάποιο χαρακτηριστικό που διαχωρίζει αυτά τα αγαθά/υπηρεσίες απο αγαθά και υπηρεσίες άλλων, π.χ η ονομασία, το σχέδιο, η συσκευασία, και αυτό το χαρακτηριστικό συνδέεται με την φήμη και πελατεία του και όχι το εμπορικό σήμα ως τέτοιο-per se).
Το αδίκημα το αθέμιτου ανταγωνισμού/συναγωνισμού προβλέπεται στο άρθρο 35 του Περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, ΚΕΦ.148 (o «Νόμος»), το οποίο προνοεί τα εξής:
«Πρόσωπo τo oπoίo απoμιμoύμεvo τηv επωvυμία, τo χαρακτηρισμό, τo σήμα ή τηv επιγραφή αγαθώv ή άλλως πως, πρoκαλεί ή απoπειράται vα πρoκαλέσει ώστε oπoιαδήπoτε αγαθά vα εκληφθoύv ως αγαθά άλλoυ πρoσώπoυ, με τρόπo o oπoίoς εvδέχεται vα oδηγήσει συvήθη αγoραστή στηv πεπoίθηση ότι αγoράζει αγαθά τoυ άλλoυ αυτoύ πρoσώπoυ, διαπράττει αστικό αδίκημα κατά τoυ άλλoυ αυτoύ πρoσώπoυ:Νoείται ότι καvέvας δεv διαπράττει αστικό αδίκημα για μόvo τo λόγo ότι χρησιμoπoιεί τη δική τoυ επωvυμία σε σχέση με τηv πώληση αγαθώv».
Όπως προκύπτει απο το πιο πάνω άρθρο, τα συστατικά στοιχεία του αδικήματος του αθέμιτου ανταγωνισμού, σύμφωνα με τον Νόμο είναι τα εξής:
- Απομίμηση της επωνυμίας/χαρακτηρισμού/σήματος/επιγραφής αγαθών,
- Η απομίμηση να προκαλεί ή να αποπειράται να προκαλέσει σύγχυση ώστε τα προϊόντα να εκληφθούν λανθασμένα απο τον συνήθη αγοραστή ως προϊόντα άλλου προσώπου, με τρόπο που ο καταναλωτής να πιστεύει ότι έχει αγοράσει αγαθά του άλλου αυτού προσώπου (θα οδηγούσαν ένα συνήθη αγοραστή να τα εκλάβει ως αγαθά άλλου προσώπου).
Τονίζεται ότι εάν ένα πρόσωπο χρησιμοποιεί το δικό του όνομα σε σχέση με την πώληση των αγαθών του, δέν διαπράττεται το αδίκημα.
Όπως έχουμε αναφέρει πιο πάνω, το αδίκημα του αθέμιτου ανταγωνισμού προέρχεται απο το αγγλικό κοινοδίκαιο και η κωδικοποίηση του αδικήματος αυτού στο άρθρο 35 του Νόμου δέν είναι εξαντλητική.
Για παράδειγμα, στο άρθρο 35 του Νόμου δέν γίνεται αναφορά σε υπηρεσίες (Παπαχρυσοστόμου ν. Παπαχρυσοστόμου (1992) 1 ΑΑΔ 389) αλλα μόνο σε αγαθά. Για αυτό τον λόγο θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν και η νομολογία του κοινοδικαίου, η οποία αποτελεί μέρος του Κυπριακού δικαίου σύμφωνα με το άρθρο 29.1.γ του Περι Δικαστηρίων Νόμου 14/1960.
Σχετική είναι η απόφαση στην υπόθεση του κοινοδικαίου Erven Warnink BV v J Townend & Sons (Hull) Ltd (No.1) [1979] A.C. 731, σε σχέση με τα συστατικά στοιχεία του αδικήματος του αθέμιτου ανταγωνισμού, τα οποία σύμφωνα με τον Δικαστή Lord Diplock είναι τα εξής:
1.ψευδής παράσταση (misrepresentation),
2. η ψευδής παράσταση να έγινε για εμπορικούς/επιχειρηματικούς σκοπούς (made by a trader in the course of trade),
3. η ψευδής παράσταση να έγινε σε πιθανούς καταναλωτές του Εναγόμενου ή σε τελικούς καταναλωτές των προϊόντων του (prospective customers of his or ultimate consumers of goods or services supplied by him),
4. από την ψευδή παράσταση δύναται να προκληθεί ζημία στην επιχείρηση του Ενάγοντα ή άλλου εμπόρου (είναι εύλογα προβλέψιμη η ζημιά),
5. η ψευδής αυτή παράσταση να δημιουργεί πραγματική ζημιά στην επιχείρηση ή στην φήμη και πελατεία του Ενάγοντα.
Σύμφωνα με την νομολογία του κοινοδικαίου, θα πρέπει να αποδεικνύεται ότι ο Ενάγοντας ήταν γνωστός, είχε φήμη ή/και όνομα σε σχέση με τα εν λόγω αγαθά/υπηρεσίες (goodwill-Trego v Hunt (1896)) και ότι το καταναλωτικό κοινό συνέδεε ορισμένα χαρακτηριστικά/σήματα/σχέδια/επιγραφές/επωνυμίες με αυτά, με αποτέλεσμα όταν έβλεπε αυτά, να θεωρεί και να τελεί υπό την πεποίθηση ότι προϊόντα/υπηρεσίες με αυτά τα χαρακτηριστικά/σήματα/σχέδια/επιγραφές/επωνυμία κ.τλ ανήκουν στον Ενάγοντα.
Με άλλα λόγια, ο Ενάγοντας θα πρέπει να έχει έμμεσα εκπαιδεύσει το κοινό να διαβάζει την επιγραφή/σήμα/συσκευασία/χαρακτηριστικό των προϊόντων του ως ένδειξη της προέλευσης τους και είναι αδιάφορο εάν οι καταναλωτές μπορούν να αναγνωρίσουν ακριβώς την προέλευση (δλδ να γνωρίζουν το όνομα του Ενάγοντα) αλλά είναι αρκετό να είναι σε θέση να θεωρούν ότι τα χαρακτηριστικά/σήματα/σχέδια/επιγραφές/επωνυμία ανήκουν σέ κάποιον έμπορο/επιχείρηση.
Σημειώνεται ότι γενική περιγραφή των παρεχόμενων υπηρεσιών (π.χ υπηρεσίες καθαρισμού) ή αγαθών (π.χ σοκολάτες χωρίς ζάχαρη) δέν δύναται να εκληφθεί ως διακριτικό στοιχείο που μπορεί να συνδέσει τα αγαθά/υπηρεσίες με αυτά του Ενάγοντα.
Διακριτικά στοιχεία μπορούν να αποτελούν για παράδειγμα το σχήμα της συσκευασίας ( π.χ μέλι που πουλείται σε συσκευασία με σχήμα αρκούδας), το logo, (π.χ το logo του Starbucks, που οδηγεί τον συνηθη καταναλωτή όταν βλέπει το σχεδιο αυτό να συνδέει το προϊον με το Starbucks), η ονομασία κ.α
Επίσης, θα πρέπει να αποδειχθεί οτι έγινε κάποιου είδους ψευδής παράσταση (π.χ με απομίμηση ή αντιγραφή των χαρακτηριστικών αυτών, του σήματος, του ονόματος κτλ) με αποτέλεσμα το κοινό να θεωρεί ότι τα προιόντα/υπηρεσίες ήταν του Ενάγοντα.
Σύμφωνα με την υπόθεση Reckitt & Colman Products Ltd v Borden Inc (No.3) [1990] 1 W.L.R. 491 (γνωστή ως η υπόθεση “Jif Lemon“ ) παρ. 499
«First, he must establish a goodwill or reputation attached to the goods or services which he supplies in the mind of the purchasing public by association with the identifying ‘get-up’ (whether it consists simply of a brand name or a trade description, or the individual features of labelling or packaging) under which his particular goods or services are offered to the public, such that the get-up is recognised by the public as distinctive specifically of the plaintiff’s goods or services. Secondly, he must demonstrate a misrepresentation by the defendant to the public (whether or not intentional) leading or likely to lead the public to believe that goods or services offered by him are the goods or services of the plaintiff. Whether the public is aware of the plaintiff’s identity as the manufacturer or supplier of the goods or services is immaterial, as long as they are identified with a particular source which is in fact the plaintiff. For example, if the public is accustomed to rely upon a particular brand name in purchasing goods of a particular description, it matters not at all that there is little or no public awareness of the identity of the proprietor of the brand name. Thirdly, he must demonstrate that he suffers or, in a quia timet action, that he is likely to suffer damage by reason of the erroneous belief engendered by the defendant’s misrepresentation that the source of the defendant’s goods or services is the same as the source of those offered by the plaintiff».[1]
Στην πιο πάνω υπόθεση αποφασίστηκε ότι η πώληση απο τον Εναγόμενο χυμού λεμονιού σε συσκευασία σε σχήμα λεμονιού (lemon shaped containers) ήταν αθέμιτος ανταγωνισμός, διότι ο μέσος λογικός άνθρωπος θα εκλάμβανε τον χυμό αυτό ως χυμό του Ενάγοντα (ο Ενάγοντας επίσης πουλούσε χυμό λεμονιού σε συσκευασίες με σχήμα λεμονιού).
Στην υπόθεση United Biscuits (UK) Ltd v Asda Stores Ltd [1997] R.P.C. 513 – ο Ενάγοντας παρήγαγε και πουλούσε μπισκότα “Penguin”. Ο Ενάγοντας διαφήμιζε τα μπισκότα (advertising campaign) αυτά με την εξής φράση (slogan) «P-P-Pick up a Penguin». Η Eναγόμενη υπεραγορά (Asda) προσπάθησε να προωθήσει τα δικά της μπισκότα με την δική της επιγραφή με το όνομα “Puffin”. H συσκευασία των τελευταίων προσομοίαζε με αυτη των Penguins, ενώ η Εναγόμενη υπεραγορά χρησιμοποιούσε στην συσκευασία την φράση “Pick up a Puffin”. Το Δικαστήριο έκρινε ότι υπήρχε τέτοιος βαθμός ομοιότητας που ήταν λογικό το κοινό να εξαπατηθεί.
Στην υπόθεση Guardian Media Group plc v Associated Newspapers Ltd [2000] WL 331035, ο Ενάγοντας χρησιμοποιούσε το όνομα ‘METRO’, για την εφημερίδα του που την έδιδε δωρεάν στο Manchester. Ο Εναγόμενος προωθούσε την δική του εφημερίδα με το ίδιο όνομα. Το Δικαστήριο έκρινε ότι αυτό αποτελούσε αθέμιτο ανταγωνισμό.
Το Δικαστήριο σε υποθέσες όπου υπάρχει ισχυρισμός περι αθέμιτου ανταγωνισμού καλείται να αποφασίσει κατα πόσο υπάρχει τέτοια ομοιότητα στις δύο επωνυμίες/επιγραφές/συσκευασίες/χαρακτηριστικά, που θα δημιουργούσε την εντύπωση στον μέσο καταναλωτή ότι συναλάσσεται με άλλο πρόσωπο και κατα την άσκηση της κρίσης του αυτής το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψιν του τυχόν μαρτυρία ότι έχει προκληθεί σύγχυση στο καταναλωτικό κοινό ως προς την προέλευση των αγαθών/υπηρεσιών. Η απουσία μαρτυρίας ότι δημιουργήθηκε σύγχιση είναι ουσιώδες στοιχείο στη διαπίστωση της επιλήψιμης ομοιότητας, που νόμιμα λαμβάνεται υπόψη από το δικαστήριο.
Στην υπόθεση Berlei (U.Κ.)Ltd. v. Bali Brassiere Co. [1969] 2 All E.R. 812, λέχθησαν μεταξύ άλλων τα εξής:
“…the question whether one mark is likely to cause confusion with another, is a matter upon which the judge must make up his mind and which, he and he alone, must decide. He cannot abdicate the decision in that matter to witnesses before him. On the other hand, it is equally true that he must be guided in all these matters by the evidence before him and where the evidence is that there has been no confusion that is a material matter which the judge must take into account.”
Οι θεραπείες που δύνανται να αιτηθούν σε τέτοιες υποθέσεις είναι απαγορευτικό διάταγμα, σύμφωνα με το άρθρο 32 του Περι Δικαστηρίων Νόμου και αποζημιώσεις αναφορικά με το κέρδος λόγω της ψευδούς παράστασης.
Τα πιο πάνω δέν αποτελούν νομική συμβουλή.
[1] Η έμφαση είναι δική μου.
Cyprus Law Notes 