Συμφωνα με την νομοθεσία είναι δυνατή η παροχή δωρεάν νομικής βοήθειας σε πολίτες οι οποίοι δέν είναι σε θέση λόγω της οικονομικής τους κατάστασης να πληρώσουν δικηγόρο (βλέπετε για παράδειγμα SABRI, Νομική Αρωγή Αρ. 13/2018, 25/6/2018). Η βοήθεια αυτή μπορεί να είναι με την παροχή δωρεάν νομικής (legal advice) συμβουλής ή/και με την αντιπροσώπευσή σε δικαστική διαδικασία (legal representation).
Σε δικαστικές διαδικασίες, όπως όλοι γνωρίζουμε προκύπτουν δικαστικά έξοδα, τα οποία έχουν να κάνουν με τα έξοδα της σύνταξης των δικογράφων, των εμφανίσεων για ακροάσεις και άλλων εμφανίσεων (πρίν και μετά την ακρόαση) στο Δικαστήριο, τις καταχωρήσεις στο Πρωτοκολλητείο από τους δικηγόρους, τα έξοδα των μαρτύρων, τα έξοδα προετοιμασίας καταλόγου εξόδων, όλες τις απαραίτητες επιστολές πρίν και μετά τις εμφανίσεις στο Δικαστήριο κ.α.
Κατα γενικό κανόνα, στο τέλος μιας δικαστικής διαδικασίας (αστική και ιδιωτική ποινική), το μέρος που έχασε είναι υπόχρεο να πληρώσει όχι μόνο τα δικά του έξοδα αλλά και τα έξοδα της άλλης πλευράς (loser pays winner’s costs), εκτός αν το δικαστήριο αποφασίσει διαφορετικά.
Στις ποινικές υποθέσεις που εγείρονται απο τον Γενικό Εισαγγελέα, το Δικαστήριο καθορίζει τα έξοδα της διαδικασίας, όπως κρίνει ορθό.
Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Περί Νομικής Αρωγής Νόμου 165(I)/2002 (στο εφεξής ο «Νόμος»), δικαιούχος νομικής αρωγής σημαίνει πρόσωπο προς όφελος του οποίου έχει εκδοθεί πιστοποιητικό για παροχή δωρεάν νομικής αρωγής.
Σύμφωνα με το άρθρο 7 του Νόμου:
«(1) Το Δικαστήριο ενώπιον του οποίου εκκρεμεί οποιαδήποτε από τις διαδικασίες που αναφέρονται στα άρθρα 4, 4Α, 5, 6, 6Α, 6Β, 6Γ, 6Δ, 6Ε και 6ΣΤ, ή το Δικαστήριο της επαρχίας στην οποία ο αιτητής συνήθως διαμένει δύναται, κατόπιν γραπτής αίτησης σε αυτό, αν κρίνει ότι- (α) Με βάση κοινωνικοοικονομική έκθεση του Γραφείου Ευημερίας, η οικονομική κατάσταση του αιτητή και, στην περίπτωση που ο αιτητής είναι εξαρτώμενο μέλος οικογένειας, η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς του, δεν του επιτρέπει να εξασφαλίσει νομική αρωγή, λαμβανομένων υπόψη των απολαβών του, πραγματικών και αναμενόμενων, οποιωνδήποτε άλλων εισοδημάτων, από εργασία ή άλλες πηγές, των εξόδων για τις βασικές ανάγκες του ιδίου και της οικογένειας του και άλλων υποχρεώσεων και αναγκών του· και (β) λόγω της σοβαρότητας της υπόθεσης ή άλλων περιστάσεων της υπόθεσης είναι επιθυμητό για το συμφέρον της δικαιοσύνης να τύχει δωρεάν νομικής αρωγής για την προετοιμασία και το χειρισμό της υπόθεσης, να εκδώσει πιστοποιητικό για παροχή δωρεάν νομικής αρωγής:Νοείται ότι, εξαιρουμένου του Διοικητικού Δικαστηρίου ενώπιον του οποίου εκκρεμεί η πρωτοβάθμια εκδίκαση προσφυγής σύμφωνα με το άρθρο 6Β ή 6Γ και εξαιρουμένου του Δικαστηρίου που εξέδωσε πιστοποιητικό σύμφωνα με το άρθρο 6Δ, το δικαστήριο που εξέδωσε το πιστοποιητικό μπορεί να το ανακαλέσει όταν υπάρχει ουσιαστική αλλαγή των δεδομένων του δικαιούχου: Νοείται περαιτέρω ότι, εάν ο αιτητής εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής των παραγράφων (β) ή (γ) του εδαφίου (2) του άρθρου 6Δ, το Δικαστήριο εκδίδει κατά κανόνα πιστοποιητικό, εκτός αν ικανοποιηθεί ότι ο αιτητής έχει επαρκείς οικονομικούς πόρους: Νοείται έτι περαιτέρω ότι στην περίπτωση αίτησης για παροχή δωρεάν νομικής αρωγής σε δευτεροβάθμια διαδικασία δεν απαιτείται η έκδοση νέου πιστοποιητικού και το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη του την προβλεπόμενη στην παράγραφο (α) κοινωνικοοικονομική έκθεση του Γραφείου Ευημερίας που συντάχθηκε για τους σκοπούς της πρωτοβάθμιας διαδικασίας, νοουμένου ότι ο αιτητής δηλώνει ενόρκως ότι δε διαφοροποιήθηκε η οικονομική του κατάσταση.(2) Ο τύπος και το περιεχόμενο της αίτησης είναι σύμφωνα με τύπο που ήθελε καθορισθεί σε Διαδικαστικούς Κανονισμούς που εκδίδονται δυνάμει του άρθρου 13.(3)(α) Για τους σκοπούς του άρθρου 4, κρίνεται ότι πληρούνται οι προβλεπόμενες στην παράγραφο (β) του εδαφίου (1) του παρόντος άρθρου προϋποθέσεις όταν ο ύποπτος ή κατηγορούμενος προσάγεται ενώπιον του δικαστηρίου, προκειμένου να ληφθεί απόφαση σχετικά με την κράτησή του ή κατά τη διάρκεια της κράτησής του.(β) Για τους σκοπούς του εδαφίου (1) του άρθρου 4Α, κρίνεται ότι σε κάθε περίπτωση πληρούνται οι προβλεπόμενες στην παράγραφο (β) του εδαφίου (1) του παρόντος άρθρου προϋποθέσεις.(γ) Για τους σκοπούς του εδαφίου (2) του άρθρου 4Α, το δικαστήριο εκδίδει πιστοποιητικό για παροχή δωρεάν νομικής αρωγής εφόσον κατατεθεί ενώπιόν του, μέσω της αρμόδιας αρχής του κράτους εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης και της αρμόδιας αρχής της Δημοκρατίας, το πιστοποιητικό για παροχή δωρεάν νομικής αρωγής που εκδόθηκε υπέρ του εκζητουμένου στο κράτος εκτέλεσης, σύμφωνα με τη διαδικασία διαβίβασης των εγγράφων που προβλέπεται στον περί Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης και των Διαδικασιών Παράδοσης Εκζητουμένων μεταξύ των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης Νόμο.(4) Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου οι όροι «διαδικασία ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης», «εκζητούμενος», «κράτος έκδοσης», «κράτος εκτέλεσης» έχουν την έννοια που αποδίδεται σε αυτούς από τον περί Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης και των Διαδικασιών Παράδοσης Εκζητουμένων μεταξύ των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης Νόμο».
Όπως προκύπτει απο τα πιο πάνω άρθρα του Νόμου, δικαιούχος δωρέαν νομικής αρωγής είναι κάθε πρόσωπο, κύπριος ή αλλοδαπός (βλέπετε για παράδειγμα
ALASHKHAM , Νομική Αρωγή αρ. 15/2018, 17/7/2018), ο οποίος αποδεδειγμένα δέν είναι σε θέση λόγω της οικονομικής του κατάστασης να τύχει νομικής βοήθειας απο δικηγόρο.
Η διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί σε περίπτωση που άτομο λόγω της οικονομικής του κατάστασης επιθυμεί δωρεάν νομική αρωγή είναι η ακόλουθη.
Υποβάλλεται αίτηση απο τον Αιτητή ή τον δικηγόρο του στο Δικαστήριο, το οποίο αποφασίζει εάν θα είναι δικαιούχος νομικής αρωγής ή όχι (Τύπος 1 του Διαδικαστικού Κανονισμού, βλέπετε Ο Περί Νομικής Αρωγής Διαδικαστικός Κανονισμός (Αρ. 1) του 2003 – 3/2003 – ΤΥΠΟΣ 1 (cylaw.org).
Σύμφωνα με το άρθρο 4 του Περί Νομικής Αρωγής Διαδικαστικού Κανονισμού (Αρ. 1) 3/2003 (στο εφεξής ο «Κανονισμός»):
«4. (1) Πρόσωπο που διεκδικεί την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής υποβάλλει αίτηση το περιεχόμενο της οποίας καθορίζεται στον Τύπο 1. (2) Η αίτηση για παροχή δωρεάν νομικής αρωγής υποβάλλεται προς το αρμόδιο, σύμφωνα με το Νόμο, Δικαστήριο και καταχωρείται στο Μητρώο του Πρωτοκολλητείου. (3) Ο Πρωτοκολλητής ορίζει ημερομηνία πρώτης εμφάνισης στην αίτηση και αυτή επιδίδεται στο Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας σύμφωνα με τον τρόπο επίδοσης των αγωγών».
Όπως αναφέρεται στο άρθρο 4 του Κανονισμού, ο Πρωτοκολλητής ορίζει ημερομηνία πρώτης εμφάνισης στην αίτηση για παροχή δωρεάν νομικής αρωγής και αυτή επιδίδεται στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας.
Σύμφωνα με το άρθρο 5 του Κανονισμού, κατά την πρώτη ημερομηνία εμφάνισης ακούγονται ο αιτητής και ο εκπρόσωπος του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας και το Δικαστήριο αποφασίζει κατά πόσο η περίπτωση καλύπτεται από τις πρόνοιες του Νόμου. Αν αποφασιστεί ότι η περίπτωση δεν καλύπτεται από τις πρόνοιες του Νόμου, το Δικαστήριο απορρίπτει την αίτηση. Αν αποφασιστεί ότι η περίπτωση καλύπτεται από τις πρόνοιες του Νόμου, το Δικαστήριο διατάσσει την κατάθεση στο Πρωτοκολλητείο, μέσα σε προθεσμία που καθορίζει κοινωνικοοικονομικής έκθεσης του Γραφείου Ευημερίας και έγγραφης δήλωσης το περιεχόμενο της οποίας καθορίζεται στον Τύπο 2 του Κανονισμού, και ορίζει ημερομηνία για την εξέταση της αίτησης. (βλέπετε Ο Περί Νομικής Αρωγής Διαδικαστικός Κανονισμός (Αρ. 1) του 2003 – 3/2003 – ΤΥΠΟΣ 2 (cylaw.org)
Η έγγραφη δήλωση που αναφέρεται πιο πάνω (Τύπος 2 στον Κανονισμό) περιέχει γενικές πληροφορίες αναφορικά με τα στοιχεία του αιτητή, τα εισοδήματα του, το επάγγελμα του, την οικογενειακή του κατάσταση κ.α.
Σύμφωνα με το άρθρο 8 του Νόμου:
«8.—(1) Προτού το Δικαστήριο εκδώσει το πιστοποιητικό, που προβλέπεται στο άρθρο 7, καλεί τον αιτητή να υποβάλει έγγραφη δήλωση για γεγονότα και στοιχεία που μπορούν να το βοηθήσουν στη λήψη απόφασης κατά πόσο η οικονομική κατάσταση του ιδίου και στην περίπτωση που αυτός είναι εξαρτώμενο μέλος οικογένειας, η οικονομική κατάσταση της οικογένειας, δικαιολογεί την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής, τηρουμένων των ακολούθων: (α) Σε περίπτωση ασυνόδευτου ανήλικου που αιτείται νομική αρωγή σύμφωνα με το άρθρο 6Β, το Δικαστήριο καλεί τον εκπρόσωπο να υποβάλει την προαναφερόμενη δήλωση· (β) σε περίπτωση ασυνόδευτου ανήλικου που αιτείται νομική αρωγή σύμφωνα με το άρθρο 6Γ, το Δικαστήριο καλεί τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας να υποβάλουν την προαναφερόμενη δήλωση· (γ) σε περίπτωση ασυνόδευτου ανήλικου που αιτείται νομική αρωγή σύμφωνα με το άρθρο 6Δ, το δικαστήριο καλεί τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας να υποβάλουν την προαναφερόμενη δήλωση· (δ) σε περίπτωση ασυνόδευτου ανήλικου που αιτείται νομική αρωγή σύμφωνα με το άρθρο 6ΣΤ, το δικαστήριο καλεί τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας να υποβάλουν την προαναφερόμενη δήλωση.(2) Ο τύπος και το περιεχόμενο της δήλωσης θα καθορίζεται σε Διαδικαστικούς Κανονισμούς που εκδίδονται δυνάμει του άρθρου 13».
Το Δικαστήριο κατα την εξέταση της αίτησης λαμβάνει υπόψιν του την κοινωοικονομική έκθεση του γραφείου ευημερίας και της έγγραφης δήλωσης στον Τύπο 2. Το Δικαστήριο θα λάβει υπόψιν του κατα την άσκηση της διακριτικής του ευχέρειας την σοβαρότητα της εκδικαζόμενης υπόθεσης (π.χ βία στην οικογένεια) που εκδικάζεται και θα πρέπει να κρίνει ότι η έκδοση του πιστοποιητικού είναι προς το συμφέρον της δικαιοσύνης.
Σύμφωνα με το άρθρο 6 του Κανονισμού, κατά την ημερομηνία εξέτασης της αίτησης ακούγονται ο αιτητής και ο εκπρόσωπος του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας και το Δικαστήριο, στη βάση των παραγόντων όπως αυτοί προσδιορίζονται στο Νόμο, είτε την εγκρίνει οπότε εκδίδεται από το Πρωτοκολλητείο Πιστοποιητικό το περιεχόμενο του οποίου καθορίζεται στον Τύπο 3, είτε την απορρίπτει.
Σε περίπτωση έγκρισης της αίτησης, πιστό αντίγραφο του Πιστοποιητικού παραδίδεται στο δικαιούχο και κάθε πληρωμή διενεργείται στη βάση του, αφού ο δικηγόρος που θα διοριστεί απο το Δικαστήριο (βλέπετε άρθρο 8 του Κανονισμού. Διορισμός δικηγόρου απο τον Κατάλογο των δικηγόρων που εκάστοτε ενδιαφέρονται να προσφέρουν υπηρεσίες με βάση το Νόμο. Ο δικαιούχος επιλέγει δικηγόρο απο τον κατάλογο αυτό και εάν ο διορισμός του επιλεγμένου δικηγόρου δέν είναι δυνατός ακολουθείται αριθμητική σειρά διορισμού δικηγόρου, κατά κλάδο ή είδος, από τα ονόματα τα οποία περιλαμβάνονται στον Κατάλογο) υπογράψει Δήλωση σύμφωνα με το περιεχόμενο που καθορίζεται στον Τύπο 4 του Καονισμού. (βλέπετε Ο Περί Νομικής Αρωγής Διαδικαστικός Κανονισμός (Αρ. 1) του 2003 – 3/2003 – ΤΥΠΟΣ 4 (cylaw.org))
Τα πιο πάνω δέν αποτελούν νομική συμβουλή.
Cyprus Law Notes 