Πολιτικές Αγωγές.

Πολιτικές αγωγές όπου η διαφορά είναι προσωποπαγής (of private character), π.χ δυσφήμηση ή απάτη, τερματίζονται με τον θάνατο του Ενάγοντα (actio personalis moritur cum persona), ενώ αυτές που αφορούν την περιουσία του (την κληρονομιά του) δέν ακυρώνονται (Twycross v. Grant  4 C. P. D. 40).

Στην υπόθεση  Hatchard v Mege and Others (1887) 18 Q.B.D. 771 το αγγλικό Δικαστήριο αποφάσισε ότι ενώ μία αγωγή για το αδίκημα της δυσφήμησης ή της επιζήμιας ψευδολογίας τερματίζεται με τον θάνατο του Ενάγοντα (διότι η βάση αγωγής παύει να υφίσταται με τον θάνατο του), η δημοσίευση κακόβουλης και ψευδούς δήλωσης η οποία προκαλεί ζημιά στην περιουσία του Ενάγοντα (εδώ περιουσιακό δικαίωμα σε εμπορικό σήμα), δέν τερματίζεται (η βάση της αγωγής συνεχίζει να υπάρχει) και μπορεί να συνεχιστεί μετα τον θάνατο του απο τον προσωπικό του αντιπρόσωπο.

Στην υπόθεση αυτή, λέχθηκαν μεταξύ αλλων τα εξής:

“It has been argued that this is an action to recover damages: in one sense that is true; but it is an action for a wrong done, not to the intestate himself, but to his property; therefore the right to sue upon his death was transmitted to his personal representative. For the defendant, reliance has been placed upon the judgment of Lord Chelmsford in Peek v. Gurney 7 ; it is sufficient to say that, in the opinion of his Lordship, the executors of the deceased director were not liable, because his estate derived no benefit from the misrepresentation to which he was a party; here the personal estate of the intestate was injured. The difference between the two cases seems to me very great.” (η έμφαση είναι δική μου).

Η απόφαση Campbell v Secretary of State for Northern Ireland [2018] UKUT 372 (AAC) αφορούσε την άσκηση του αποβιώσαντος Υποκείμενου Δεδομένων του δικαιώματος του σε πρόσβαση στα προσωπικά του δεδομένα, με την υποβολή αιτηματος (subject access request). Ο Καθού η Αίτηση-υπέθυνος επεξεργασίας (secretary of state)  ισχυρίστηκε ότι δέν μπορούσε να του δοθεί πρόσβαση στα δεδομένα του για λόγους δημοσίας ασφάλειας.  Ο Αιτητής καταχώρησε έφεση εναντίον της απόφασης αυτής αλλά απεβίωσε πρίν την ακρόαση της έφεσης. Η χήρα του αποβιώσαντος ισχυρίστηκε ότι η έφεση αυτή επιζεί και και μετά τον θάνατο του Αιτητή. Το Δικαστήριο έκρινε ότι το δικαίωμα που άσκησε ο αποβιώσας (Υποκείμενο Δεδομένων) ήταν καθαρά προσωπικό δικαίωμα και με τον θάνατο του αιτητή έπαψε να ισχύει.

Τα πιο πάνω αντανακλόνται και στο άρθρο 34 του  περί Διαχείρισης Κληρονομιών Αποθανόντων Νόμου (ΚΕΦ.189), ως έχει τροποποιηθεί, τo οποίο προνοεί ότι με τον θάνατο ενός προσώπου ορισμένες βάσεις αγωγής επιβιώνουν προς ώφελος της κληρονομιάς του, ενώ άλλες βάσεις αγωγής παύουν να επιβιώνουν με τον θάνατο του, όπως η βάση αγωγής για δυσφήμηση και  το δικαίωμα του αποβιώσαντα να αξιώσει αποζημιώσεις για απώλεια- bereavement  .[1]

Σε πολιτικές αγωγές, όταν ο Ενάγοντας αποβιώσει αλλά η αιτία αγωγής συνεχίζει να υφίσταται, τότε το Δικαστήριο μπορεί να διατάξει τον προσωπικό του αντιπρόσωπο να καταστεί μέρος στην διαδικασία (Δ12Θ2).

Εάν η διαφορά αφορά περιουσιακά στοιχεία του αποβιώσαντα-Ενάγοντα, τα οποία μεταβιβάστηκαν νόμιμα σε νέους ιδιοκτήτες (π.χ κληρονόμους), η διαδικασία δύναται να  συνεχιστεί απο τους νέους νόμιμους ιδιοκτήτες. (Δ12Θ3).

Σε περίπτωση που το άτομο που δικαιούται να προχωρήσει με την συνέχιση της διαδικασίας δεν προχωρήσει (ο κληρονόμος του αποβιώσαντα Ενάγοντα ή ο διαχειριστής), ο Εναγόμενος μπορεί να ζητήσει απο το Δικαστήριο να υποχρεώσει το άτομο αυτό να προχωρήσει εντός προθεσμίας που μπορεί να διαταχθεί με την προώθηση της υπόθεσης και, σε περίπτωση που δέν συμμορφωθεί με το διάταγμα να εκδοθεί απόφαση υπέρ του Εναγόμενου.

Συγκεκριμένα ο, Θεσμός 8 της Διαταγής 12 προνοεί τα εξής

«8. When the plaintiff …in a cause or matter dies and the cause of action survives, but the person entitled to proceed fails to proceed, the defendant …may apply to compel the … the person entitled to proceed) to proceed within such time as may be ordered : and, in default of such proceeding, judgment may be entered for the defendant, or, as the case may be, for the person against whom the cause or matter might have been continued; and in such case, if the plaintiff has died, execution may issue as in the case provided for by Order 40, Rule 8…» (η έμφαση είναι δική μου).

Διοικητικές Προσφυγές

Σύμφωνα με την απόφαση στην υπόθεση Κυριάκου Νέδη Ν. και Άλλος ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (1999) 3 ΑΑΔ 807, η οποία αφορούσε διοικητική προσφυγή,  το ερώτημα κατα πόσο ο θάνατος του Αιτητή/προσφέυγοντα καταργεί μια δικαστική διαδικασία (εδώ ηταν διοικητική προσφυγή), εξαρτάται απο το εάν αυτή είχε προσωπαγή ή περιουσιακό χαρακτήρα.

Εάν η διαφορά είναι προσωποπαγής, η δικαστική διαδικασία τερματίζεται με τον θάνατο του Αιτητή. Αν όμως η διαφορά έχει περιουσιακό χαρακτήρα, τότε μπορεί να προωθηθεί από τους κληρονόμους του.

Συνεπώς σε περίπτωση όπου η δικαστική διαδικασία αφορά περιουσιακά στοιχεία (π.χ ιδιοκτησία ακινήτου), τότε θα προωθηθεί από τους κληρονόμους του αποβιώσαντα.

Οι διαχειριστές της περιουσίας του αιτητή/ενάγοντα, εφόσον η υπόθεση αφορά περιουσιακή διαφορά, θα υποβάλουν αίτηση για να συνεχίσουν την προώθηση της υπόθεσης που καταχώρησε ο Αιτητής μετά τον θάνατο του.

Στην απόφαση στην υπόθεση Κυριάκου Νέδη Ν. και Άλλος ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (1999) 3 ΑΑΔ 807, το Δικαστήριο έκρινε ότι σε σχέση με προσωπαγή θέματα, σε προσφυγές (π.χ προαγωγές, διορισμοί, πειθαρχικές διαδικασίες κ.α), με  τον θάνατο του Αιτητή λήγει η ισχύς της προσβαλλόμενης πράξης και τα έννομα αποτελέσματα δεν είναι δυνατόν να συνεχιστούν έναντι των διαχειριστών της περιουσίας του. Οι τελευταίοι δεν “κέκτηνται εννόμου συμφέροντος” σύμφωνα με τις πρόνοιες του Άρθρου 146.6 του Συντάγματος.

Όπως έχει τεθεί στην υπόθεση Americanos v. Republic (1985) 3 C.L.R. 540, 544,

“Το συμφέρον που απαιτείται για να στηρίξει προσφυγή, δυνάμει του άρθρου 146.2, πρέπει να είναι προσωπικό ή άμεσο.  Δεν πρέπει να πηγάζει από ζημιά που έχει προκληθεί σε τρίτους.”

Τα πιο πάνω δέν αποτελούν νομική συμβουλή.

---

[1] “34.-(1) Τηρoυμέvωv τωv διατάξεωv τoυ άρθρoυ αυτoύ, σε περίπτωση πoυ απoθvήσκει oπoιoδήπoτε πρόσωπo μετά τηv έvαρξη της ισχύoς τoυ Νόμoυ αυτoύ, όλες oι βάσεις αγωγής oι oπoίες υπάρχoυv κατά ή έχoυv περιέλθει στov απoθαvόvτα επιβιώvoυv κατά ή, αvάλoγα με τηv περίπτωση, επ’ ωφελεία της κληρovoμιάς τoυ: Νoείται ότι τo εδάφιo αυτό δεv εφαρμόζεται σε βάσεις αγωγής για δυσφήμηση. (1Α) Τo δικαίωμα πρoσώπoυ vα αξιώσει απoζημιώσεις λόγω απώλειας (bereavement) δυvάμει τoυ άρθρoυ 58 τoυ περί Αστικώv Αδικημάτωv Νόμoυ, δεv επιβιώvει επ’ ωφελεία της κληρovoμιάς αυτoύ με τo θάvατo τoυ.(2) Όταv επιβιώvει βάση αγωγής όπως αvαφέρεται πιo πάvω επ’ ωφελεία της κληρovoμιάς απoθαvόvτoς πρoσώπoυ η απoζημίωση η oπoία δύvαται vα αvαζητηθεί επ’ ωφελεία της κληρovoμιάς-(α) δεv περιλαμβάvει- (i) παραδειγματικές απoζημιώσεις. (ii) απoζημιώσεις για απώλεια εισoδήματoς σχετικά με oπoιαδήπoτε περί- oδo μετά τo θάvατo τoυ. (β) στηv περίπτωση παράβασης υπόσχεσης γάμoυ περιoρίζεται σε τέτoια τυχόv ζημιά επί της κληρovoμιάς τoυ εv λόγω πρoσώπoυ όπως απoρρέει από τηv παράβαση της υπόσχεσης γάμoυ.(γ) όταv o θάvατoς τoυ εv λόγω πρoσώπoυ πρoκληθηκε με πράξη ή παράλειψη από τηv oπoία πρoκύπτει η βάση της αγωγής, υπoλoγίζεται χωρίς vα ληφθεί υπόψη oπoιαδήπoτε απώλεια ή κέρδoς στηv κληρovoμιά αυτoύ συvεπεία τoυ θαvάτoυ τoυ, εκτός τoυ ότι δύvαται vα περιληφθεί σε αυτή πoσό για τηv κάλυψη τωv δαπαvώv κηδείας.(3) Καvέvα δικαστικό μέτρo δεv δύvαται vα ληφθεί για βάση αγωγής δυvάμει τoυ περί Αστικώv Αδικημάτωv Νόμoυ ή δυvάμει αστικoύ αδικήματoς (tort) κατά τo κoιvoδίκαιo (common law) δυvάμει της παραγράφoυ (γ) τoυ εδαφίoυ (1) τoυ άρθρoυ 33 τoυ περί Δικαστηρίωv Νόμoυ, η oπoία βάσει τoυ άρθρoυ αυτoύ έχει επιβιώσει κατά της κληρovoμιάς τoυ απoθαvόvτoς πρoσώπoυ εκτός αv είτε-(α) κατά τηv ημερoμηvία τoυ θαvάτoυ τoυ εκκρεμoύσε εvαvτίov τoυ δικαστικό μέτρo σχετικά με τηv εv λόγω βάση αγωγής  είτε β) η βάση της αγωγής πρoέκυψε τoυλάχιστov έξι μήvες πριv από τo θάvατo τoυ και τo δικαστικό μέτρo σχετικά με αυτή λήφθηκε τo αργότερo εvτός έξι μηvώv από τότε πoυ o πρoσωπικός αvτιπρόσωπoς πήρε τηv αvτιπρoσώπευση και αv καμιά αvτιπρoσώπευση δεv λήφθηκε εvτός δύo ετώv από τo θάvατo τoυ απoθαvόvτoς τότε όχι αργότερα από τηv εv λόγω ημερoμηvία.(4) Όταv πρoκλήθηκε ζημιά από πράξη ή παράλειψη για τηv oπoία θα υφίστατo βάση αγωγής εvαvτίov oπoιoυδήπoτε πρoσώπoυ αv τo πρόσωπo  αυτό δεv απέθvησκε πριv ή κατά τo χρόvo κατά τov oπoίo πρoκλήθηκε η ζημιά, θεωρείται, για τoυς σκoπoύς τoυ Νόμoυ αυτoύ, ότι υφίσταται εvαvτίov τoυ πριv από τo θάvατo τoυ τέτoια βάση αγωγής για τηv εv λόγω πράξη ή παράλειψη όπως θα υφίστατo αv απέθvησκε μετά τηv πρόκληση της ζημιάς.(5) Τα δικαιώματα πoυ παρέχovται από τo Νόμo αυτό πρoς όφελoς της κληρovoμιάς απoθαvόvτoς πρoσώπoυ ισχύoυv επιπρόσθετα και όχι κατ’ αvαίρεση τωv δικαιωμάτωv πoυ παρέχovται στoυς εξαρτωμέvoυς απoθαvόvτoς πρoσώπoυ από τov περί Αστικώv Αδικημάτωv Νόμo ή από oπoιoδήπoτε άλλo Νόμo ή Νόμo τoυ Κoιvoβoυλίoυ πoυ ισχύει στη Δημoκρατία.(6) Στηv περίπτωση διαχείρισης σε πτώχευση κληρovoμιάς κατά της oπoίας δύvαται vα ληφθεί δικαστικό μέτρo δυvάμει τoυ άρθρoυ αυτoύ, oπoιαδήπoτε υπoχρέωση σχετικά με τα έξoδα της αγωγής για τηv oπoία τo δικαστικό μέτρo δύvαται vα ληφθεί, θεωρείται ως χρέoς δεκτικό απόδειξης στη διαχείριση της κληρovoμιάς, αvεξάρτητα αv είvαι απαίτηση η oπoία έχει χαρακτήρα μη εκκαθαρισμέvωv απoζημιώσεωv πoυ απoρρέoυv με oπoιoδήπoτε άλλo τρόπo εκτός από σύμβαση ή κατάχρηση εμπιστoσύvης (breach of trust). (7) Τηρoυμέvωv τωv διατάξεωv τoυ άρθρoυ 29, για τoυς σκoπoύς λήψης δικαστικoύ μέτρoυ δυvάμει τoυ άρθρoυ αυτoύ, καvέvα πρόσωπo δεv δύvαται vα αvτιπρoσωπεύει τηv κληρovoμιά απoθαvόvτoς πρoσώπoυ εκτός από τov πρoσωπικό αvτιπρόσωπo”